آنتی بادی مونوکلونال (پادتن تک‌ دودمانی) چیست

آنتی بادی مونوکلونال (پادتن تک‌دودمانی) چیست؟ (قسمت اول)

آنتی بادی ها گروهی از گلیکوپروتیین های مشابه ساختاری و عملکردی هستند که در پاسخ به مواجهه با جسم خارجی یا آنتی ژن در ژن در بدن تولید می شوند. عملکرد آنتی بادی ها اتصال به آنتی ژن و ممانعت از اتصال آن به گیرنده های روی سلول های هدف و نیز پوشاندن میکروارگانیزم های مهاجم به منظور شناسایی و تخریب توسط سایر اجزای سیستم ایمنی است. در سرم خون هر فرد بین ۱۰^۷ تا ۱۰^۹ مولکول مختلف آنتی بادی وجود دارد و با این وجود تعیین دقیق ساختمان مولکول های آنتی بادی امکان پذیر نیست زیرا سرم حاوی مخلوطی از آنتی بادی ها است که توسط کلون های مختلف لنفوسیتی B تولید می شوند که اصطلاحاً آنتی بادی های پلی کلونال (پادتن‌های چند دودمانی) نامیده می شوند.

اصطلاح آنتی‌بادی‌ مونوکلونال در مقابل آنتی‌بادی‌های پلی‌کلونال به کار می رود. تفاوت این دو نوع آنتی بادی در نام آنها است. “مونو” به یک واحد و “پلی” به چندین واحد اشاره دارد. آنتی بادی های مونوکلونال (که همچنین با نام moAbs یا mAbs هم شناخته می شوند) آنتی بادی هایی هستند که تنها از یک کلون لنفوسیتی B ترشح

ی بادی های پلی کلونال همان طور که گفته شد از چندین کلون لنفوسیتی B ترشح می شوند و به بیش از یک آنتی ژن متصل می شوند. نام عمومی داروهای آنتی می شوند (پادتن های تک دودمانی) و فقط به یک آنتی ژن متصل می شوند. آنتبادی مونوکلونال نیز اغلب شامل حروف “mab” در انتهای آنها است مانند Cetuximab که در درمان سرطان های سر و گردن و کولورکتال مورد استفاده قرار می گیرد.

دو کشف بزرگ علمی سبب دسترسی به آنتی بادی هایی شد که امکان تعیین ساختمان آنها وجود داشت. اولین اکتشاف در خون و ادرار بیماران مبتلا به میلوم مولتیپل یا تومور مونوکلونال پلاسماسل های تولیدکننده آنتی بادی با ساختمان بیوشیمیای یکسان بود و ایمونولوژیست ها توانستند این آنتی بادی ها را به میزان زیادی جدا نموده و مطالعه نمایند. کشف دوم که مهمتر نیز بود ابداع تکنیکی برای تولید آنتی بادی های مونوکلونال بود که در سال ١٩٧۵ توسط جورجزکوهلر (Kohler) و سزار میلشتاین (Milstein) پایه گذاری شد و این دو دانشمند روشی را برای نامیرا کردن (Immortal) سلول های ترشح کننده آنتی بادی مشتق از حیوانات ایمن شده ابداع کردند و اساس روش آنها تولید سلول های هیبریدوما (Hybridoma) بود.

دسترسی به جمعیت های هموژن آنتی بادی و سلول های تولیدکننده این مولکول ها منجر به تعیین ساختمان سه بعدی انواع آنتی بادی ها شد. تکنیک تولید مقادیر نامحدود مولکول های یکسان آنتی بادی ویژه یک شاخص آنتی ژن خاص، علم ایمونولوژی را دگرگون نموده است و تأثیرات شگرفی در زمینه های تحقیقاتی مختلف و طب بالینی داشته است. امروزه از فناوری های آنتی بادی نوترکیب و نمایش فاژی برای ساخت آنها استفاده می شود. با استفاده از روش های مهندسی آنتی بادی، آنتی بادی های تک دودمانی ای تولید شده اند که به ترتیب کاهش ایمونوژنیسیته عبارتند از: آنتی بادی مونوکلونال کایمریک (Chimeric)، انسانی شده (Humanized)، پریماتی (Primatized) و انسانی.

 بسیاری از آنتی بادی های مونوکلونال برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرند. این ها نوع خاصی از داروها هستند که در درمان هدفمند سرطان مفید واقع می شوند و به گونه ای طراحی شده اند تا بتوانند سلول های خاصی را هدف بگیرند. سلول های سرطانی پروتئین هایی دارند که پیام های ژنتیکی رشد و تقسیم بدون توقف را به آنها می رسانند و آنتی بادی های مونوکلونال دقیقاً همین پروتئین ها را هدف می گیرند. به عنوان مثال یکی از انواع این نوع داروها داروی ریتوکسیماب است که به پروتئین هایی به نام CD20 روی سلول های نوع B، در برخی از انواع سرطان ها می چسبد و باعث می شود تا سیستم ایمنی آنها را نابود کند.

فهرست داروهای مونوکلونال آنتی بادی موجود در ایران از سایت داروخانه ۱۳ آبان از تارنمای زیر قابل دسترسی است.

http://ijbd.ir/article-1-211-fa.p=

نویسنده : دکتر سیّد حسام الدّین تفرشی – عضو هیأت علمی انستیتو پاستور ایران

برای دانلود فایل محتوای بالا لینک زیر را کلیک کنید.

آنتی بادی مونوکلونال چیست؟ (قسمت اول)